برگزاری کارگاه آموزشی " مفهوم نمادین و اساطیری نقشمایه های گیاهی در هنر ایران باستان"


به گزارش روابط عمومی موزه ملی قرآن کریم : سومین جلسه از سلسه کارگاه های نمادشناسی تحت عنوان «مفهوم نمادین و اساطیری نقشمایه های گیاهی در هنر ایران باستان» به سخنرانی ترنم تقوی دکترای پژوهش هنر و پژوهشگر نمادهای باستانی در موزه ملی قران کریم برگزار شد.

وی در آغاز سخنان خود تفکر پنهان در تصویر مکرر نقوش گیاهی را بنا بر نظریه افسون¬های مبتنی بر قانون شباهت یا جادوی هومیوپاتیک یا تقلیدی، بر مبنای گفتار جیمز فریزر چنین توضیح داد: در اصل قانون شباهت، انسان چنین نتیجه می¬گیرد که میتواند هر معلول دلبخواهی را فقط با تقلید آن ایجاد کند. این تفکر ناشی از باور انسان دوران کهن به نوعی تداعی معانی و این تصور است که چیزهای همانند یکی اند پس با تصویر درختان و گیاهان بر ظروف و اشیای زندگی خود به بازسازی طبیعت پرداخته و با ترسیم درخت زندگی و میوه حیات و امید غلبه بر نگاهبانان اساطیری¬اش، وانمود به امکان دستیابی به حیات جاودان کرده و بدین وسیله کاینات را با خواست¬های قلبی خود همسو می¬ساخت.

او در ادامه بیان داشت که بشر همواره در بند جادو باقی نمانده و به مرور زمان با آشکار شدن ضعف وی در مقابل نیروهای طبیعی و اجتناب ناپذیر بودن مرگ، اعتقاد به خود، جایش را به اعتقاد به نیروهای فوق بشری که ناظر بر روند طبیعت¬اند داده و بشر به کوشش در جلب رضایت موجودات مافوق طبیعی پرداخت. اعتقاد به آنیمیسم یا جاندارپنداری به معنای اعتقاد به وجود روح مستقل برای مظاهر طبیعت که میتوانند در سرنوشت انسان موثر باشند نشات گرفته از این باور کهن است..

تقوی در ادامه بحث خود بیان نمود که با گذر زمان پیشرفت مهمی در تفکر دینی حاصل آمده و جان باوری به آیین چندخدایی انجامید. یعنی درخت به جسمی بیجان تبدیل شد که تنها برای مدتی کوتاه مسکن موجودی مافوق طبیعی گردید. در این زمان روح درخت کم کم شکلش را تغییر داده و به هیات انسان در می¬آید، چرا که تفکر بشر ابتدایی گرایش به آن دارد که هر موجود ذهنی مجردی را به شکل عینی انسانی درآورد. در اینجاست که خدایان و خدای بانوان گیاهی در هیات انسان ظاهر شده و سرشت نباتی خود را با یک شاخه یا نشانه دیگری نمایان می¬سازند.

وی در ادامه با تعریف مفهوم اساطیری درخت در جهان باستان و بررسی نمادهای مرتبط به آن، به بررسی مفهوم نمادین درخت زندگی و پس از آن در بخش¬هایی جداگانه به بررسی نمادهای گیاهی نخل، سرو، انار، نیلوفر، رزت یا گل چندپر، انگور(تاک) پرداخته و اساطیر مربوط به هر گیاه در جهان و ایران باستان پرداخته و نقوش برجای مانده از سفالینه¬ها و ظروف باقی مانده از تمدن کهن ایران را مورد بررسی قرار داد.